یکی از نکات مهمی که در سیستم آموزشی هر کشور وجود دارد، نحوه پذیرش داوطلبان برای ورود به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است. در این راستا، هر کشور بنا به شرایط خود، شیوه‌های گوناگونی را برای پذیرش دانشجو پیش میگیرد. شاید بتوان گفت شیوه پذیرش دانشجو بر اساس آزمونی به نام “کنکور” آن هم به شیوه کشور ما، فقط در ایران وجود دارد. اما در همین کشور‌های آسیایی و کشور‌های همسایه ما نیز آزمونی برای پذیرش دانشجو وجود دارد که قصد داریم به بیان آن‌ها بپردازیم و شیوه پذیرش دانشجو در کشور‌های قاره آسیا را به صورت اجمالی در گزارش ذیل توضیح دهیم.
می‌توان گفت یکی از علل اصلی برگزاری آزمون سراسری در کشور‌های شرق آسیا، تعداد زیاد داوطلبان و رقابت بالا برای پذیرش در دانشگاه‌های معتبر است.
ترکیه
تقریبا همه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی ترکیه مطابق قوانین و مقررات وزارت علوم این کشور فعالیت می‌کنند و به این ترتیب، سیستم کاری بسیاری از دانشگاه‌های این کشور مشابه یکدیگر است. از سویی دیگر، تنها شیوه پذیرش در مراکز آموزش عالی اصلی این کشور به جز مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای که فارغ‌التحصیلان دبیرستان‌های فنی و حرفه‌ای بدون آزمون می‌توانند ادامه تحصیل بدهند، آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌هاست. آزمونی مشابه کنکور سراسری کشور ما.
نحوه برگزاری این آزمون نیز این است که مانند کشور ما، دانشگاه‌ها تقریبا هیچ دخالتی در برگزاری این آزمون سراسری و تعیین محل قبولی داوطلب ندارند. آزمون سراسری این کشور نیز سالی یک مرتبه برگزار می‌شود که شامل دو بخش است. این دو بخش شامل سنجش و گزینش است. مرحله سنجش تقریبا شبیه به سنجش بر اساس سوابق تحصیلی داوطلب است و گذشته تحصیلی داوطلب و میزان موفقیت او در دوره دبیرستان مورد ارزیابی قرار میگیرد. بخش دوم نیز شامل مجموعه صلاحیت‌های لازم برای تحصیل در یک رشته خاص است.
آزمون سراسری ترکیه بر سنجش استعداد کلی داوطلب به ویژه در دروس ریاضیات و زبان تاکید دارد و به نظر می‌آید نه ارتباط چندانی با محتوای درسی دوره دبیرستان دارد و نه ارتباطی با استلزامات تحصیل در دوره‌های آموزش عالی. از این رو هیچ یک از دو بخش “سنجش” و “پذیرش” در آن پررنگ نیست. از آنجا که تنها شیوه پذیرش داوطلبان، “آزمون سراسری” است و نمره و رتبه این آزمون نقشی تعیین کننده در موفقیت داوطلبان دارد.
در حال حاضر از هر دو متقاضی در ترکیه، یک نفر به مراکز آموزش عالی این کشور راه پیدا می‌کنند. اما نکته قابل توجه این است که رقابت در سیستم آموزش عالی ترکیه نیز مانند کشور ما بر سر دانشگاه‌های کیفی است و داوطلبان بر سر ورود به دانشگاه باکیفیت‌تر و بهتر یا یکدیگر رقابت می‌کنند.
کره جنوبی
شاید بتوان گفت در میان تمام کشور‌های دنیا، شبیه‌ترین شیوه به ایران برای ورود به دانشگاه متعلق به “کره جنوبی” است.
کنکور این کشور “سونن” نام دارد و از کنکور ایران طولانی‌تر است. برگزاری آزمون برای بیش از نیم میلیون دانش آموز کره‌ای تقریبا یک روز کامل طول می‌کشد و در میانه راه، به داوطلبان برای ناهار و استراحت یک ساعت وقت می‌دهند.
نحوه طراحی سوالات هم اینگونه است که هر سال گروهی متشکل از حدود ۵۰۰ معلم از سرتاسر کره جنوبی انتخاب می‌شوند و به مدت یک ماه به مکانی نامعلوم در استان کوهستانی گنگوان منتقل می‌شوند. اعضای گروه حق ندارند از هدف این سفر با کسی حتی همسرانشان حرف بزنند و باید بهانه‌ای بتراشند. هنگام ورود به کمپ طراحی آزمون، تلفن‌های همراهشان را تحویل می‌دهند و عملا به مدت یک ماه از ارتباط با دنیای بیرون محروم می‌شوند.
در جامعه بسیار رقابتی حاکم بر کره جنوبی، پذیرش در دانشگاه به عنوان یک معیار تعیین کننده برای بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد از جمله شغل، میزان درآمد و وضعیت اجتماعی تلقی می‌شود.
چین
عمده‌ترین شیوه پذیرش دانشجو در چین، “آزمون سراسری” است و بسیاری از دانشگاه‌های دولتی و خصوصی در سطوح مختلف باید نتایج این آزمون را ملاک پذیرش دانشجو قرار دهند، می‌توان گفت پذیرش دانشجو در چین متمرکز است. به عبارت دیگر چین از جمله کشور‌هایی است که در پذیرش دانشجو از آزمون سراسری استفاده می‌کند و می‌توان گفت که این شیوه تقریباً تنها روش پذیرش دانشجو در این کشور است.
در حال حاضر آزمون سراسری در چین، یک مرتبه در سال به صورت ملی و در مدت سه روز برگزار می‌شود. البته سیاست جدید آموزشی چین در نظر دارد تعداد نوبت‌های برگزاری این آزمون در سال را بیشتر کند.
در چین، موفقیت دانش‌آموزان در دروس دوره دوم آموزش متوسطه، پیش نیاز شرکت در آزمون سراسری است. این پیش‌نیاز در طی آزمون‌هایی که در همان دوره برگزار شده، ارزیابی می‌شود. علاوه بر این، داوطلبان برای ورود به دانشگاه باید حد نصاب لازم را در آزمون سراسری کسب کنند و محتوای این آزمون هرچند در حد برنامه درسی دوره متوسطه است، اما دروس اجباری آن یعنی زبان چینی، زبان خارجی و ریاضیات جزء موارد ضروری تحصیل در دانشگاه در این کشور در نظر گرفته شده است و سایر دروس که انتخابی و اختیاری هستند با توجه به علاقه داوطلب و رشته‌ای که قصد ادامه تحصیل آن را دارد، متغیر است.
با توجه به منحصر بودن این شیوه پذیرش دانشجو در چین و تفاوت آن در محتوا و نوع برگزاری، می‌توان نتیجه گرفت که ملاک اصلی در ارزیابی داوطلبان چینی در روند پذیرش دانشجو، معلومات و قوه تحلیل آنهاست. در چین نیز رقابت بر سر دانشگاه‌های معتبر است و با توجه به تعداد بالای داوطلبان ورود به دانشگاه در چین، دانشگاه‌های معتبر این کشور فقط حدود ۱۰ درصد کل داوطلبان را پذیرش می‌کنند.
ژاپن
از آنجا که دانشگاه‌های ژاپن از نظر مالی نسبتا مستقل از دولت عمل می‌کنند و هزینه‌های خود را می‌پردازند، پذیرش دانشجو در ژاپن به نوعی مستقل از دولت و وابسته به دانشگاه‌ها است، مراکز اموزش عالی در پذیرش دانشجو نیز وابستگی خاصی به دولت ندارند.
مراکز آموزش عالی ژاپن در پذیرش دانشجو، یک آزمون سراسری را به عنوان یکی از مراحل و ملاک‌های پذیرش دانشجو در نظر می‌گیرند. این آزمون تعیین می‌کند که چه مواردی از موضوعات آزمون و با چه ضریبی تشکیل دهنده نمره نهایی داوطلبان باشد. به عبارت دیگر، مراکز آموزش عالی این کشور در مورد چگونگی و میزان تأثیر نمره آزمون سراسری در فرایند پذیرش داوطلبان تصمیم می‌گیرند.
به عبارت دیگر، ژاپن از جمله کشور‌هایی است که به عنوان یکی از مراحل پذیرش دانشجو از آزمون سراسری بهره میگیرد. با وجود این تفاسیر، داوطلب در انتخاب موارد آزمون برای پاسخ دادن، آزاد است. این آزمون هر سال یکبار و طی دو روز در سراسر ژاپن برگزار می‌شود.
در این آزمون سراسری، تاکید عمده بر “دانش و اطلاعات” داوطلبان است. زیرا هدف از این آزمون، ارزیابی موفقیت داوطلب در یادگیری برنامه درسی دوره‌های گذشته به ویژه دوره دوم آموزش متوسطه است و در نتیجه در سوالات این آزمون سراسری، بخشی برای سنجش هوش و خلاقیت داوطلبان وجود ندارد. ولی یک آزمون شنیداری زبان انگلیسی نیز برگزار می‌شود تا مهارت‌های شنیداری داوطلبان ارزیابی شود.
